Zatarcie skazania – kiedy jest możliwe i na czym polega?
Zatarcie skazania to kluczowa instytucja prawa karnego, która daje skazanym szansę na „oczyszczenie” swojej przeszłości i powrót do pełnoprawnego funkcjonowania w społeczeństwie. Polega ona na uznaniu skazania za niebyłe po upływie określonego czasu, co wiąże się z usunięciem wpisu o skazaniu z rejestru karnego. Ta instytucja ma ogromne znaczenie zarówno w aspekcie społecznym, jak i indywidualnym dla osób skazanych.
Czym jest zatarcie skazania?
Zatarcie skazania to mechanizm prawny, który pozwala na uznanie wyroku skazującego za niebyły po spełnieniu określonych warunków. Oznacza to, że osoba, której skazanie zostało zatarte, może formalnie funkcjonować jako niekarana. Ma to ogromne znaczenie zarówno w życiu prywatnym, jak i zawodowym skazanego.
Warto podkreślić, że zatarcie skazania nie oznacza anulowania treści wyroku, a jedynie stwarza fikcję prawną niekaralności od momentu zatarcia. Nie niweluje też wszystkich skutków skazania – skazany nie odzyskuje np. utraconych orderów czy odznaczeń. Jednakże, z punktu widzenia prawa, osoba taka jest traktowana tak, jakby nigdy nie była skazana.Instytucja ta ma na celu umożliwienie osobom, które popełniły przestępstwo i odbyły karę, powrót do normalnego życia bez piętna karalności. Jest to wyraz humanitarnego podejścia do prawa karnego i wiary w możliwość resocjalizacji.
Kiedy jest możliwe zatarcie skazania?
Możliwość zatarcia skazania zależy przede wszystkim od rodzaju orzeczonej kary i upływu określonego czasu. Podstawowe terminy zatarcia skazania to:
- 10 lat – dla kary pozbawienia wolności powyżej 3 lat
- 5 lat – dla kary pozbawienia wolności do 3 lat (na wniosek skazanego)
- 3 lata – dla kary ograniczenia wolności
- 1 rok – dla kary grzywny
Terminy te liczone są od wykonania, darowania lub przedawnienia wykonania kary. Warto zaznaczyć, że w przypadku kar pozbawienia wolności do 3 lat, sąd może na wniosek skazanego zarządzić zatarcie skazania już po upływie 5 lat, jeżeli skazany w tym okresie przestrzegał porządku prawnego. Istotne jest również to, że jeżeli orzeczono środek karny, przepadek lub środek kompensacyjny, zatarcie skazania nie może nastąpić przed jego wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem jego wykonania. To samo dotyczy wykonania środka zabezpieczającego.
Kiedy zatarcie skazania następuje z mocy prawa a kiedy na wniosek?
Zatarcie skazania może nastąpić:
- Z mocy prawa – po upływie ustawowych terminów
- Na wniosek skazanego – w przypadku kary pozbawienia wolności do 3 lat, po upływie 5 lat
Warto pamiętać, że w przypadku skazania za dwa lub więcej przestępstw, dopuszczalne jest tylko jednoczesne zatarcie wszystkich skazań. Jest to istotne, gdyż zapobiega to sytuacji, w której część skazań byłaby zatarta, a część nie.
Skazany na karę pozbawienia wolności a zatarcie skazania
Dla osób skazanych na karę pozbawienia wolności zatarcie skazania następuje:
- Z mocy prawa po 10 latach od wykonania/darowania/przedawnienia kary
- Na wniosek po 5 latach, jeśli kara nie przekraczała 3 lat
W przypadku kary dożywotniego pozbawienia wolności, zatarcie skazania również następuje z mocy prawa po upływie 10 lat, ale licząc od uznania kary za wykonaną, jej darowania albo przedawnienia jej wykonania. Należy pamiętać, że zatarcie nie może nastąpić przed wykonaniem, darowaniem lub przedawnieniem środków karnych, przepadku lub środków kompensacyjnych. Jest to ważne, gdyż często te dodatkowe środki mają istotne znaczenie dla całościowego wymiaru kary.
Podsumowując, zatarcie skazania to ważna instytucja dająca szansę na „nowy start” osobom skazanym. Warto znać jej zasady, by móc z niej skorzystać w odpowiednim momencie. Jednocześnie należy pamiętać, że nie wszystkie skazania podlegają zatarciu – wyjątkiem są np. skazania za przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, jeżeli pokrzywdzonym było dziecko poniżej 15 roku życia.
