Czas pracy – co pracownik powinien o nim wiedzieć?

Liczba godzin, jaką powinien przepracować pracownik, wynika z systemu pracy, w którym jest zatrudniony. W zależności od zapisu w umowie o pracę, regulaminie pracy lub układzie zbiorowym pracy obowiązującym u danego pracodawcy mogą występować różne systemy czasu pracy. Jakie systemy wyróżnia Kodeks pracy?

Jednym z najpopularniejszych systemów pracy jest podstawowy system czasu pracy. Tutaj pracownik nie może wykonywać swoich obowiązków dłużej niż 8 godzin na dobę w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym.

Równoważne systemy czasu pracy

Wśród nich możemy wyróżnić dodatkowo trzy rodzaje: pierwszy to taki, w którym można przedłużyć dobowy wymiar czasu pracy, nie więcej jednak niż do 12 godzin w okresie rozliczeniowym, który nie przekracza jednego miesiąca. Należy przy tym pamiętać, że przedłużony dobowy wymiar czasu pracy powinien być równoważony krótszym dobowym wymiarem czasu pracy w niektórych dniach lub też dniami wolnymi od pracy.

Innym rodzajem systemu równoważnego jest taki, w którym można przedłużyć dobowy wymiar czasu pracy, nie więcej jednak niż do 16 godzin, w okresie rozliczeniowym, także nieprzekraczającym jednego miesiąca. Istnieją pewne ograniczenia dotyczące stosowania tego systemu. Może on bowiem obowiązywać przy pracach, które polegają na dozorze urządzeń lub też związanych z pozostawaniem w pogotowiu do pracy.

Ostatnim z rodzajów równoważnego systemu czasu pracy jest taki, w którym można przedłużyć dobowy wymiar czasu pracy, nie więcej jednak niż do 24 godzin w okresie rozliczeniowym, który – tak jak w pozostałych przypadkach – nie przekracza jednego miesiąca. Ten system często jest stosowany przy pilnowaniu mienia lub też ochronie osób.

Inne systemy pracy

Zadaniowy

Z tego rodzaju system mamy do czynienia wówczas, gdy ustalamy z pracodawcą zakres zadań, z tym że samodzielnie decydujemy o tym, kiedy te zadania będą wykonywane. Ustalając taki tryb, pracodawca powinien zwrócić uwagę na fakt, aby liczba i rozmiar zadań były tak ustalone, by ich wykonywanie było realne do wykonania w czasie nie dłuższym niż osiem godzin na dobę oraz przeciętnie w ciągu czterdziestu godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w okresie rozliczeniowym. Gdy zakres będzie szerszy, należy się rekompensata za pracę w godzinach nadliczbowych.

Przerywany

W ramach tego systemu wolno pracować nie więcej niż osiem godzin, jednak można mieć tylko jedną, co najwyżej 5-godzinną przerwę w pracy w ciągu doby. Nie jest ona wliczana do czasu pracy, ale przysługuje za nią wynagrodzenie w wysokości połowy wynagrodzenia należnego za czas przestoju.

Z zasady pracownik w jednej dobie pracowniczej zaczyna pracę tylko raz, natomiast w omawianym systemie, ze względu na przerwę, pracownik rozpoczyna pracę dwa razy w tej samej dobie pracowniczej. Należy dodać, iż system przerywany musi wynikać z postanowień układu zbiorowego pracy.

Skrócony tydzień pracy

Ten system polega na tym, iż praca jest wykonywana przez mniej niż pięć dni w tygodniu, jednak w tym wypadku dobowy wymiar czasu pracy ulega przedłużeniu. Nie może być ono jednak dłuższe niż do 12 godzin w okresie rozliczeniowym, który nie przekracza jednego miesiąca. Taki system może być wprowadzony na pisemny wniosek pracownika.

Weekendowy

W powyższym systemie praca jest świadczona jedynie w piątki, soboty, niedziele oraz święta. Dopuszcza się tu także przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym, który nie przekracza jednego miesiąca. Także i ten system może być wprowadzony tylko na pisemny wniosek pracownika.

Różnorodność systemów pracy wynika, jak wiadomo, z zapotrzebowania, a często specyfiki samej pracy. Stąd też powstały pewne ograniczenia i pracodawcy nie mogą w pełni dobrowolnie ustalać godzin pracy, ale, czyniąc to, powinni brać pod uwagę przede wszystkim specyfikę danej pracy.

Pracownik powinien natomiast pamiętać, że niezależnie od tego, w jakim systemie wykonuje swoje obowiązki służbowe, powinien zawsze mieć zapewnioną odpowiednią liczbę dni wolnych od pracy oraz zakres dobowego i tygodniowego odpoczynku.

Joanna Niemyjska (Zielona Linia)

źródło: PR